Repartycyjny a kapitałowy filar systemu emerytalnego
System emerytalny jest jednym z kluczowych elementów polityki społecznej każdego państwa. W Polsce, jak i w wielu innych krajach, system ten opiera się na dwóch głównych filarach: repartycyjnym i kapitałowym. Każdy z tych filarów ma swoje unikalne cechy, zalety i wady. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej obu filarom, ich funkcjonowaniu oraz wpływowi na przyszłe emerytury.
Filar repartycyjny
Filar repartycyjny, znany również jako system PAYG (Pay-As-You-Go), opiera się na bieżących składkach pracujących, które są natychmiast przekazywane na wypłatę emerytur obecnym emerytom. W Polsce ten system jest zarządzany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
Zalety filaru repartycyjnego
- Solidarność międzypokoleniowa: System ten promuje solidarność międzypokoleniową, gdzie młodsze pokolenia wspierają starsze.
- Stabilność: W teorii, system ten jest stabilny, o ile liczba pracujących jest wystarczająca do pokrycia wypłat emerytur.
- Prostota: System jest stosunkowo prosty w zarządzaniu i nie wymaga skomplikowanych mechanizmów inwestycyjnych.
Wady filaru repartycyjnego
- Demografia: Starzenie się społeczeństwa i spadek liczby pracujących mogą prowadzić do deficytów w systemie.
- Brak indywidualnych oszczędności: Składki nie są inwestowane na indywidualnych kontach, co może ograniczać potencjalne zyski.
- Ryzyko polityczne: System jest podatny na zmiany polityczne i decyzje rządowe.
Filar kapitałowy
Filar kapitałowy opiera się na indywidualnych oszczędnościach emerytalnych, które są inwestowane na rynkach finansowych. W Polsce ten system jest zarządzany przez Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) oraz Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK).
Zalety filaru kapitałowego
- Indywidualne oszczędności: Każdy uczestnik gromadzi własne oszczędności, które są inwestowane i mogą przynosić zyski.
- Dywersyfikacja ryzyka: Inwestycje są dywersyfikowane, co może zmniejszać ryzyko strat.
- Potencjał wzrostu: Inwestycje na rynkach finansowych mogą przynosić wyższe zyski w długim okresie.
Wady filaru kapitałowego
- Ryzyko inwestycyjne: Inwestycje na rynkach finansowych są narażone na ryzyko strat.
- Kompleksowość: System wymaga skomplikowanego zarządzania i monitorowania inwestycji.
- Koszty: Zarządzanie funduszami emerytalnymi wiąże się z kosztami, które mogą obniżać ostateczne zyski.
Przykłady i statystyki
W Polsce, według danych ZUS, w 2022 roku liczba emerytów wynosiła około 9 milionów, podczas gdy liczba pracujących wynosiła około 16 milionów. To oznacza, że na jednego emeryta przypadało mniej niż dwóch pracujących, co stawia system repartycyjny pod dużym obciążeniem.
Z kolei w systemie kapitałowym, według danych Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), wartość aktywów OFE na koniec 2022 roku wynosiła około 150 miliardów złotych. Pracownicze Plany Kapitałowe, które są stosunkowo nowym rozwiązaniem, zgromadziły do końca 2022 roku około 10 miliardów złotych.
Podsumowanie
System emerytalny oparty na filarze repartycyjnym i kapitałowym ma swoje unikalne cechy, zalety i wady. Filar repartycyjny promuje solidarność międzypokoleniową, ale jest narażony na ryzyka demograficzne i polityczne. Filar kapitałowy oferuje potencjał wyższych zysków dzięki inwestycjom, ale wiąże się z ryzykiem inwestycyjnym i wyższymi kosztami zarządzania.
Współczesne wyzwania demograficzne i ekonomiczne wymagają zrównoważonego podejścia do systemu emerytalnego, które uwzględnia zarówno stabilność finansową, jak i indywidualne potrzeby przyszłych emerytów. Dlatego ważne jest, aby oba filary były odpowiednio zintegrowane i zarządzane, aby zapewnić bezpieczeństwo finansowe na starość.
